Đã có rất nhiều người tin rằng không chỉ giật bồn cầu mà ngay cả việc đổ nước vào la-va-bô (lavabo) thì nước chảy theo hướng nào (ngược chiều kim đồng hồ hay thuận chiều kim đồng hồ) sẽ tùy thuộc vào việc bồn cầu/bồn la-va-bô đó đang được đặt ở phía Nam hay phía Bắc của bán cầu. Tuy vây, đây là một kết luận sai lầm nhưng lại được nhắc đi nhắc lại rất nhiều lần trên các chương trình TV hoặc trong các cuốn sách khác nhau.
Lý giải sai lầm của các chương trình TV hoặc các cuốn sách này dựa vào một hiện tượng vật lý gọi là hiệu ứng Coriolis. Theo Wikipedia, hiệu ứng Coriolis là hiệu ứng xảy ra trong các hệ qui chiếu quay so với các hệ quy chiếu quán tính, được đặt theo tên của Gaspard-Gustave de Coriolis-nhà toán học, vật lý học người Pháp đã mô tả nó năm 1835 thông qua lý thuyết thủy triều của Pierre-Simon Laplace. Nó được thể hiện qua hiện tượng lệch quĩ đạo của những vật chuyển động trong hệ qui chiếu này. Sự lệch quĩ đạo do một loại lực quán tính gây ra, gọi là lực Coriolis. Lực Coriolis được xác định bằng công thức sau:
F = 2m v × ω
Với: m là khối lượng của vật, v là véctơ vận tốc của vật, ω là véctơ vận tốc góc của hệ, còn dấu × là tích véctơ. Phương trình trên đây là phương trình véctơ.
Trái Đất chuyển động theo quỹ đạo tròn, do vậy tất cả các vật chuyển động trên Trái Đất đều chịu tác động của lực Coriolis. Tuy nhiên vì Trái Đất quay rất chậm nên lực này chỉ tác động đáng kể tới những vật có khối lượng nặng hoặc vận tốc nhanh. Ví dụ để chứng minh được hiệu ứng này, Foucault đã dùng một quả lắc nặng 31kg thả từ độ cao 68m. Đối với nước được chảy ra từ bồn cầu hoặc la-va-bô thì tốc độ và khối lượng đều nhỏ để có thể bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng này. Hiệu ứng Coriolis cần được xét tới với các vật di chuyển nhanh, có khối lượng nặng (ví dụ như tên lửa).
Trên thực tế, chiều quay của nước sau khi được xả phụ thuộc hoàn toàn vào hình dáng của bồn, hướng của vòi xả … Cho dù là ở bán cầu Nam hay Bắc thì người ta đều có thể điều chỉnh được các thông số này để nước xả ra theo chiều kim đồng hồ hay ngược chiều kim đồng hồ tùy ý mà không phụ thuộc nhiều vào lực Coriolis.
No comments: